Türkiye’de Cinayet Artışının Psikososyal Nedenleri: Çalışmalarla Desteklenen Özet
1. Çocuk İstismarı, Psikiyatrik Hastalıklar ve Antisosyal Davranışlar
• Yapılan tanımlayıcı analizler, aile içi cinayetlerde en yaygın etken olarak çocuk istismarına işaret ediyor. Bunu psikiyatrik hastalıklar (örneğin şizofreni, ağır depresyon) ve antisosyal kişilik özellikleri izliyor.
2. Töre/Namus, Kıskançlık ve Ekonomik Sorunlar
• Cinayetlere yol açan nedenler arasında cinnet, töre niyetiyle işlenen cinayetler, ekonomik baskılar, kıskançlık, uyuşturucu kullanımı, sokak kavgaları ve hakaret gibi unsur ve dinamikler öne çıkıyor.
• Namus cinayetlerinde merhametlilik azdır; toplumsal normlar ve geleneksel bakış açısı, şiddetle ilişkilendirilebilen psikososyal bir bağlama işaret eder.
3. Kadın İstihdamı ve Ekonomik Bağımsızlık
• Kadın cinayetleri (femicide) sayısının yükselmesinde, kadın işsizliğinin artışı ve erkek işsizliğinin düşmesinin risk faktörü olduğu tespit edildi. Kadınların ekonomik özgürlüğünün artması, cinayet oranlarını azaltıyor.
4. Psikiyatri Temelli Davranışlar ve Şiddetin Ekşidirbilimsel Anlamı
• İtalya ile Türkiye karşılaştırmalı incelemelerinde, psikoz gibi zihinsel sağlık sorunları olan bireylerde cinayet işleme olasılığının daha yüksek olduğu gözlemlendi.
• Aşırı öfke, kıskançlık ve kişisel düşmanlık içeren cinayetlerin bilimsel analizleri, davranışlar ile bu duygular arasında güçlü bağlar kurdu.
5. Sosyoekonomik Koşulların Etkisi
• Gelir düzeyi, işsizlik, boşanma oranı, demografik özellikler gibi sosyoekonomik faktörler, suça yönelmeyi (örneğin cinayet) tetikleyebilir.
6. Psikososyal Şiddet ve Yabancılaştırma Temeli
• Toplumun bazı kesimlerinde güç, dışlama ve damgalama temelli psikolojik şiddet, diğer gruplara yönelik nefret cinayetlerinin artmasına zemin oluşturur. Medya ve politik söylemlerde “öteki” oluşturulması da bu psikososyal ortamı besler.
Psikososyal Temelli Müdahale ve Önleme Stratejisi
Cinayetleri Azaltmak İçin Toplumsal Eylem Planı (Türkiye Örneği)
1. Erken Müdahale ve Ruhsal Destek Merkezleri
Hedef: Travma yaşamış, saldırgan eğilimli veya riskli bireyleri erken tespit etmek
Öneriler:
• İlçe bazlı psikososyal destek merkezleri kurulmalı
• Aile hekimleri, rehber öğretmenler ve imamlar bu merkeze vaka yönlendirebilmeli
• Ücretsiz psikolojik destek ve grup terapileri sunulmalı
• Travma, öfke kontrolü ve bağımlılık programları sunulmalı
2. Erkeklik ve Şiddet Atölyeleri
Hedef: Toksik erkeklik kalıplarını dönüştürmek ve şiddet içeren davranışları önlemek
Öneriler:
• Lise ve üniversitelerde “Erkeklik Atölyeleri” düzenlenmeli
• Bu atölyelerde; empati, duygusal okuryazarlık, sınır koyma ve şiddetsiz iletişim eğitimi verilmeli
• Örnek proje: “Erkek Olmak Değil, İnsan Olmak” kampanyası
3. Kadınların Ekonomik Gücünü Artırmak
Hedef: Kadınların bağımsızlığını ve hayatta kalma kapasitesini artırmak
Öneriler:
• Kadınlara yönelik ücretsiz meslek edindirme kursları (dikiş-nakış değil, kodlama, grafik tasarım, muhasebe vb.)
• Girişimci kadınlara faizsiz kredi ve mentorluk programları
• Belediyeler bünyesinde “Kadın Kooperatifleri” yaygınlaştırılmalı
4. Medya ve Dil Reformu
Hedef: Şiddet ve cinayetlerin toplum gözünde meşrulaştırılmasını engellemek
Öneriler:
• Televizyon ve dizilerde şiddeti romantize eden sahneler için denetleme
• Gazetecilere yönelik “şiddeti haberleştirme dili” eğitimi
• Medyada şiddet faili değil, mağdur odaklı anlatımın teşviki
• #CinayetNormalDeğil gibi dijital kampanyalar
5. Okullarda Zorbalık ve Empati Eğitimi
Hedef: Şiddet eğilimini çocuk yaşta fark edip dönüştürmek
Öneriler:
• İlkokuldan itibaren “duygu tanıma”, “empati”, “çözüm odaklı iletişim” dersleri
• Zorbalıkla mücadele için danışman öğretmenlere özel eğitim
• Okullarda yılda 2 kez “Şiddetsiz İletişim Günü” düzenlenmesi
6. Risk Altındaki Gruplar İçin Koruma Mekanizmaları
Hedef: Cinayet riski taşıyan kadınlar, gençler, LGBT bireyler veya sığınmacıların korunması
Öneriler:
• Şiddet tehdidi algılanan her birey için 72 saat içinde kriz müdahalesi sağlanmalı
• Sığınma evlerinin kapasitesi artırılmalı ve psikososyal destek ekipleriyle güçlendirilmeli
• Risk bildirimi için gizli dijital platformlar (örneğin bir mobil uygulama)
7. Toplum Temelli Farkındalık Programları
Hedef: Toplum genelinde bilinç düzeyini artırmak ve sessiz kalmayı önlemek
Öneriler:
• Mahallelerde semt toplantıları: Şiddete karşı birlik temalı söyleşiler
• Camilerde cuma hutbelerinde aile içi şiddet konusu işlenmeli
• “Komşumun Sessizliği” adlı kamu spotları hazırlanmalı
Haftaya başka konuda buluşmak üzere hoşçakalın
HANIM DEMİRBAŞ
UZMAN PEDAGOG VE AİLE DANIŞMANI
Yorum Yazın