Siz değerli okuyucularıma bu makalemde, sizlerden en çok gelen sorulardan; işçilik alacaklarında zamanaşımı süreleri, zamanaşımının ne zaman başladığı, kıdem tazminatında zamanaşımı süresi, ihbar tazminatında zamanaşımı süresi, yıllık izin ücretinde zamanaşımı süresi, fazla mesai ücretinde ve diğer işçilik alacaklarında zamanaşımı süresi, iş kazasından kaynaklı tazminat davalarında zamanaşımı süresi, işe iade davasında hak düşürücü süreler, hizmet tespit davalarında hak düşürücü süreler hakkında dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi vermeye çalışacağım.
4857 sayılı İş Kanunu’nda işçilik alacaklarına ilişkin farklı zamanaşımı süreleri öngörülmüştür. Zamanaşımı, muaccel olan bir alacağın kanunda belirlenen süre boyunca borçludan talep edilmemesi halinde alacağın artık talep edilemez hale gelmesidir. Zamanaşımı sadece borçlu tarafından ileri sürülmesi halinde dikkate alınabilecek bir durum olup alacaklının alacak hakkını ortadan kaldırmamaktadır. Zamanaşımı eğer kanunda hak düşürücü bir süre olarak belirlenmiş ise, artık sürenin geçmesi halinde alacak davası açılamaz. Zamanaşımı süresinin başlayabilmesinin ilk şartı alacağın doğmuş olması bir diğer deyişle muaccel hale gelmesi gerekmektedir. Kanunda düzenlenen zamanaşımı süreleri alacağın hukuken talep edilebilir hale geldiği anda başlayacaktır.
İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı Süreleri;
İşçilik alacaklarında zamanaşımı İş Kanunu’nda özel olarak düzenlenmiştir. Sözleşmeden kaynaklanan genel zamanaşımı kuralı on yıldır. İşçilik alacaklarına ilişkin zamanaşımı süreleri ayrıca düzenlenmiştir.
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı;
Kıdem tazminatı alacağına ilişkin zamanaşımı süresi İş Kanununda 5 yıl olarak düzenlenmiştir.
12.10.2017 tarihli değişiklikle 10 yıllık olan kıdem tazminatı zamanaşımı İş Kanunu’na getirilen ek madde ile 5 yıla düşürülmüş ve hali hazırda işlemeye başlamış zamanaşımı süreleri bakımından harici düzenlemeler yapılmıştır.
İhbar Tazminatında Zamanaşımı;
İhbar tazminatı alacağına ilişki zamanaşımı süresi İş Kanununda 5 yıl olarak düzenlenmiştir.
İhbar tazminatı talep edilebilmesi için; iş akdinin feshedilmesi aşamasında kanundan doğan ihbar süresine uyulmaması gerekmektedir. İş sözleşmesinin ihbar sürelerine uyulmadan feshedilmesi halinde muaccel hale gelecek ve zamanaşımı süresi başlamaktadır.
İhbar tazminatı hem işverenden hem de iş akdini ihbar sürelerine uymadan fesheden işçiden talep edilebilmektedir. Zamanaşımı süresi hem işçi hem de işveren için aynı şekilde düzenlenmiştir.
Yıllık İzin Ücretinde Zamanaşımı,
İşçi iş sözleşmesi sona erdiğinde, çalıştığı süre boyunca hak kazandığı fakat kullanmadığı yıllık izinleri bakımından yıllık izin ücretine hak kazanmaktadır.
İş Kanununa göre yıllık izin ücreti için de zamanaşımı süresi 5 yıl olarak düzenlenmiştir.
Fazla Mesai Ücretinde ve Diğer İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı,
4857 Sayılı İş Kanunu’nda fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve resmi tatil ücreti için haricen bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir.
İş Kanununda ücret alacakları için zamanaşımı süresinin 5 yıl olarak düzenlenmiştir.
İşçinin fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti ve ulusal bayram ve genel tatil ücreti geniş anlamda ücretin içerisinde yer almakta olup bu alacak kalemleri bakımından da ücret alacağında olduğu gibi zamanaşımı süresinin 5 yıl olduğu kabul edilmektedir.
Bu alacak kalemleri bakımından zamanaşımı süresi ilgili çalışmanın yapıldığı anda başlayacaktır. Zira fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti ve UBGT ücreti bakımından işçi bu nitelikte bir çalışma yaptığında alacağı o anda muaccel olmaktadır. İşçinin fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil ücreti yalnızca dava açıldığı tarihten geriye doğru 5 yıl için talep edilebilmektedir.
İşçinin talep etmesi halinde, kötü niyet tazminatı ve eşit davranmama tazminatı bakımından da zamanaşımı süresi 5 yıl olarak düzenlenmiştir.
İş Kazasından Kaynaklı Tazminat Davalarında Zamanaşımı,
İş kazası tazminatlarında esas konu, işverenin işçi ile arasında bulunan iş sözleşmesine aykırı davranışı, yükümlülüğünde bulunan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülükleri yerine getirmemesi sebebiyle sorumlu tutulduğu tazminat türü olarak kabul edilmektedir.
İş kazası nedeniyle işçinin işverenden talep edebileceği tazminat türleri; meslekte kazanma gücü kaybı, uğranılan maddi ve manevi zararlar, ekonomik geleceğin sarsılması nedeniyle uğranılan zararlardır.
İşveren iş sözleşmesine aykırı davranması sebebiyle 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Bu tazminatlar bakımından zamanaşımının başlangıç tarihi zararın doğduğu tarih olan kaza tarihi olarak kabul edilmektedir.
Avukat Gizem GONCE
Yorum Yazın